Είναι η ελικοειδής, κιρσοειδής διάταση (διεύρυνση) των έσω σπερματικών φλεβών του όρχεως, μια μορφή δηλαδή φλεβικής ανεπάρκειας, όπως αυτή των κάτω άκρων. Ο μηχανισμός εμφάνισης της κιρσοκήλης οφείλεται σε ανεπάρκεια των ειδικών βαλβίδων αυτών των φλεβών. Ενώ υπό φυσιολογικές συνθήκες, οι βαλβίδες αυτές θα επέτρεπαν την κίνηση του αίματος από την περιφέρεια του σώματος προς το κέντρο και από τις μικρότερες προς τις μεγαλύτερες φλέβες, στη κιρσοκήλη το φλεβικό αίμα (χρησιμοποιημένο και χωρίς θρεπτική αξία) παλινδρομεί αντίθετα από τις μεγαλύτερες προς τις μικρότερες φλέβες και από εκεί στον όρχι, όπου λιμνάζει μέσα σε αυτόν, αυξάνοντας τη θερμοκρασία του και δεν επιτρέπει την είσοδο σε ικανή ποσότητα φρέσκου και πλούσιου σε θρεπτική αξία αρτηριακού αίματος.
Η κιρσοκήλη δεν είναι σπάνια, καθώς εμφανίζεται στο 15-20% του συνόλου των ανδρών παγκοσμίως. Για καθαρά ανατομικούς λόγους, πιο συχνά παρατηρείται στον αριστερό όρχι (80%) και συνήθως, ανακαλύπτεται τυχαία από τον ίδιο τον ασθενή ή τον γιατρό.
Συμπτώματα
Στα συμπτώματα της κιρσοκήλης περιλαμβάνουν ήπιο άλγος, ή αίσθημα βάρους ή δυσφορία στον όρχι και πιθανώς στην ευρύτερη μηροβουβωνική χώρα. Σπανιότερα έχουμε εμπόδιο στην ομαλή ανάπτυξη του όρχεως που πάσχει, κατά την εφηβική περίοδο. Σε σημαντικό ποσοστό που ξεπερνά το ένα τρίτο των ανδρών (περίπου 35%), η κιρσοκήλη συνδέεται άμεσα με την ανδρική υπογονιμότητα.
Διάγνωση
Η κλινική εξέταση από τον Ουρολόγο, θέτει τη βάσιμη υποψία παρουσίας της κιρσοκήλης και η επιβεβαίωση γίνεται με υπερηχογραφικό έλεγχο (έγχρωμο triplex) καθώς επίσης και η ταξινόμηση της βαρύτητάς της. Συμπληρωματικά εκτελείται σπερμοδιάγραμμα, όπου θα αξιολογηθεί ο βαθμός επηρεασμού της κιρσοκήλης, στη ποιότητα του σπέρματος.
Ανδρική γονιμότητα
Σε ένα ποσοστό ασθενών, η κιρσοκήλη προκαλεί μια προοδευτική βλάβη των όρχεων, η οποία συνδέεται με υπογονιμότητα. Επίσης, φαίνεται ότι η κιρσοκήλη προκαλεί βλάβες στο DNA των σπερματοζωαρίων, οι οποίες αντιστρέφονται μετά την αντιμετώπισή της και σίγουρα, η πλειοψηφία των υπογόνημων ανδρών με κιρσοκήλη, σαφέστατα διορθώνουν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του σπέρματος, που βελτιώνονται προοδευτικά μετά τη χειρουργική διόρθωσή της, εφόσον γίνει έγκαιρα. Ωστόσο, η ακριβής σχέση μεταξύ αντρικής γονιμότητας και κιρσοκήλης παραμένει άγνωστη.