Η ουρολιθίαση αποτελεί την τρίτη κατά σειρά συχνότητας πάθηση του ουροποιητικού στον άνθρωπο μετά τις ουρολοιμώξεις και τις παθήσεις του προστάτη. Οι άνδρες προσβάλλονται συχνότερα από τις γυναίκες σε αναλογία 2,5:1, με υψηλότερο ποσοστό εμφάνισης στην ηλικία των 30 ετών για τους άνδρες, ενώ στις γυναίκες η κατανομή κατά ηλικία παρουσιάζει δύο μέγιστες κορυφές, στις ηλικίες των 35 και 55 ετών.
Πολλές μελέτες έχουν δείξει την ύπαρξη αύξησης της συχνότητας εμφάνισης κωλικών κατά τους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς μήνες, γεγονός που αποδίδεται στην αυξημένη θερμοκρασία και στην επακόλουθη αφυδάτωση.
Οι προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες δημιουργούνται οι λίθοι στο ουροποιητικό σύστημα είναι η:
– Παρουσία στα ούρα διαφόρων κρυστάλλων, αποτέλεσμα ή όχι μεταβολικών διαταραχών (υπερπαραθυρεοειδισμός, άλλες διαταραχές του μεταβολισμού του ασβεστίου, υπερικουρία κλπ)
– Παρουσία στα ούρα λευκωμάτων (βλεννοπρωτεϊνών) που αποτελούν τον πυρήνα πάνω στον οποίο προσκολλώνται οι κρύσταλλοι.
– Ύπαρξη τοπικών αλλοιώσεων του ουροθηλίου, πάνω στις οποίες προσκολλώνται οι μικροκρύσταλλοι
– Έλλειψη των ανασταλτών της λιθογένεσης
– Ελάττωση του ποσού των ούρων 24ώρου
– Παρουσία μικροβίων στα ούρα
– Διαταραχή του pH των ούρων
Oι λίθοι από ασβέστιο είναι oι συχνότεροι, αντιπροσωπεύοντας το 75-80% όλων των λίθων. Οι ασβεστούχοι λίθοι διακρίνονται σε λίθους οξαλικού ασβεστίου, φωσφορικού ασβεστίου και σε μικτούς. Οι συνηθέστεροι από τους υπόλοιπους λίθους είναι οι από εναμμώνιο φωσφορικό μαγνήσιο (στρουβίτης), ουρικό οξύ και κυστίνη.
Η λιθίαση του ουροποιητικού εμφανίζεται κλινικά ως επεισόδιο οσφυϊκού κωλικοειδούς πόνου από την απόφραξη που προκαλεί στο ουροποιητικό σύστημα. Τα συμπτώματα της λιθίασης σχετίζονται με τη θέση του λίθου.
Καθώς η νεύρωση στομάχου και νεφρού είναι η ίδια, ο πόνος τις περισσότερες φορές συνοδεύεται από ναυτία και εμέτους. Ο ασθενής που πονά κινείται, χαρακτηριστικά, συνεχώς μη μπορώντας να βρει ανακούφιση σε καμία θέση. Εφίδρωση, ταχυκαρδία και ταχύπνοια συνοδεύουν συχνά την κλινική εικόνα. Πυρετός δεν εμφανίζεται παρά μόνο σε περιπτώσεις που έχουν επιπλακεί με ουρολοίμωξη. Μακροσκοπική ή μικροσκοπική αιματουρία συνυπάρχει στις περισσότερες περιπτώσεις.
Η διάγνωση της ασθένειας γίνεται με;
α) Απλή ακτινογραφία νεφρών, ουρητήρων και κύστης (ΝΟΚ) είναι συνήθως η πρώτη εξέταση που ζητά κανείς και η αξία της οφείλεται στο γεγονός ότι το 90% περίπου των λίθων είναι ακτινοσκιεροί.
β) Σήμερα, η συνηθέστερη απεικονιστική εξέταση για τη διάγνωση και διερεύνηση της λιθίασης είναι η ελικοειδής αξονική τομογραφία. Στα πλεονεκτήματα της μεθόδου περιλαμβάνονται η υψηλότατη διαγνωστική ακρίβεια (έως 99%), που μάλιστα αφορά ακτινοσκιερούς και μη λίθους.
γ) Ενδοφλέβια ουρογραφία προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για την ανατομία του ουροποιητικού συστήματος και τη σχέση των λίθων με τις ανατομικές δομές.
δ) Υπερηχοτομογραφία είναι μια ταχεία, εύχρηστη και ακίνδυνη εξέταση που βοηθά στη διάγνωση της λιθίασης και δίνει πληροφορίες για την ύπαρξη διάτασης του πυελοκαλυκικού συστήματος και για το μέγεθος του νεφρικού παρεγχύματος.
Οι βασικές εργαστηριακές εξετάσεις περιλαμβάνουν:
α) την ανάλυση του λίθου.
β) Την ανάλυση ούρων (Γενική ούρων και ουροκαλλιέργεια)
γ) Τις μετρήσεις των επιπέδων κρεατινίνης (για τον έλεγχο της νεφρικής λειτουργίας), ασβεστίου και ουρικού οξέως του ορού.
Οι ασθενείς με ιστορικό συχνών υποτροπών με ή χωρίς υπολειμματική λιθιασική νόσο των νεφρών ή με ειδικούς παράγοντες κινδύνου υποτροπής, πρέπει να υποβάλλονται, πέρα από όλες τις προηγούμενες εξετάσεις, και σε συλλογή και ανάλυση των ούρων 24ώρου. Με τον τρόπο αυτό, αξιολογείται ο όγκος των παραγόμενων ούρων και καταγράφεται η μεταβολική εικόνα του ασθενούς με τη μέτρηση της συγκέντρωσης ασβεστίου, ουρικού οξέως, κιτρικών, οξαλικών, κρεατινίνης και νατρίου των ούρων 24ώρου, προκειμένου να ανιχνευθεί το είδος της μεταβολικής ανωμαλίας που είναι υπεύθυνη για το σχηματισμό των λίθων.
Η θεραπευτική προσέγγιση της λιθίασης έχει ως σκοπό την επίτευξη τριών διαφορετικών στόχων:
α) την αντιμετώπιση του οξέως πόνου
β) την απομάκρυνση του λίθου (Η απόφαση για το είδος της αντιμετώπισης (συντηρητική ή επεμβατική) ενός λίθου εξαρτάται κυρίως από το μέγεθος και, κατά δεύτερο λόγο, από την εντόπιση του λίθου)
γ) την πρόληψη υποτροπών της λιθίασης
Οι διατροφικές οδηγίες που συνίστανται για τους ασθενείς με λιθίαση είναι:
– Αυξημένη Πρόσληψη υγρών (2Lt ούρων/ 24h)
– Μικτή διατροφή με φρούτα, λαχανικά και φυτικές ίνες
– Πολλά μικρά γεύματα
– Αποφυγή ξηρών καρπών, σοκολάτας και σνακ
– Αποφυγή υπερβολικής κατανάλωσης λίπους, ζάχαρης και αλκοόλ
– Αποφυγή υπερβολικής κατανάλωσης ζωικών πρωτεϊνών
– Δεν χρειάζεται μείωση πρόσληψης ασβεστίου