Περί καρκίνου του προστάτη

Η συγγραφέας-δημοσιογράφος, Ιωάννα Λάκα, επισκέφθηκε στο ΠΓΝ – ΑΤΤΙΚΟΝ τον αναπληρωτή καθηγητή Ουρολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Dr. Μιχαήλ Χρυσοφό (M.D PHD), και μίλησαν για ένα θέμα που ενδιαφέρει πολλούς άνδρες, τον καρκίνο του προστάτη.
– Τι είναι ο καρκίνος του προστάτη; Πόσο συνηθισμένη ασθένεια είναι ο καρκίνος του προστάτη;
“Ο καρκίνος του προστάτη είναι η πιο συχνή εσωτερική κακοήθεια στους άνδρες. Αν και ασυμπτωματικός, θα διαγνωσθεί σε περίπου 300.000 Ευρωπαίους φέτος, γεγονός που τον καθιστά το συχνότερο καρκίνο για τον άνδρα σε ποσοστό 27%, από όλες τις μορφές καρκίνου συνολικά. Ακολουθεί του παχέος εντέρου με 19% και του πνεύμονα με 16%. Η νόσος ευθύνεται για το 9% των θανάτων ανδρών σε Β. Αμερική και Ευρώπη. (Στοιχεία 2016 ΠΟΥ)”.
– Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του προστάτη και ποιος κινδυνεύει;
“Κάθε άνδρας, χωρίς εξαιρέσεις, κινδυνεύει από καρκίνο του προστάτη. Είναι συχνότερος στους έγχρωμους από τους λευκούς και σπανιότερος στους κατοίκους της Ασίας.
Παράγοντες κινδύνου αποτελούν
Α. Ηλικία: Ο καρκίνος του προστάτη είναι σπάνιος σε άνδρες μικρότερους από 40 ετών και αρκετά ασυνήθης σε άνδρες 40-50 ετών. Πάνω από την ηλικία των 50 ετών, όμως, η πιθανότητα εκδήλωσης της νόσου αυξάνει και συνεχίζει να αυξάνει για όλη τη διάρκεια της ζωής. Η επίπτωση του καρκίνου του προστάτη, στην πραγματικότητα, αυξάνει γρηγορότερα με την ηλικία σε σχέση με άλλες σημαντικές κακοήθειες. Ειδικά από την ηλικία των 80 και άνω, η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη φτάνει στο 90%.
Β. Οικογενειακό ιστορικό: Ένας άνδρας του οποίου ο πατέρας ή ο αδερφός έχει διαγνωσθεί κλινικά ότι πάσχει από καρκίνο του προστάτη, έχει μιάμιση με τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσει την ασθένεια σε σχέση με τους άνδρες των οποίων οι οικογένειες δεν έχουν νοσήσει. Οι πάσχοντες θείοι και ξάδερφοι έχουν πολύ μικρότερη επίδραση σε σχέση με τους πατέρες και τους αδερφούς. Ένα πολύ ισχυρό, όμως, οικογενειακό ιστορικό αυξάνει τον κίνδυνο ακόμα περισσότερο. Ένας άνδρας που έχει πολλούς στενούς συγγενείς με καρκίνο του προστάτη -ειδικά αν η διάγνωση έχει γίνει πριν τα 55- έχει πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσει τη νόσο και ο ίδιος.
Γ. Γενετικό υλικό: Ο καρκίνος του προστάτη προκαλείται από κάποιο μη φυσιολογικό γονίδιο που περνά από γενιά σε γενιά αλλά και ενισχύεται με τη βοήθεια των ανδρικών φυλετικών ορμονών (ανδρογόνα), όπως η τεστοστερόνη και η διυδροτεστοστερόνη που έτσι και αλλιώς προωθούν την ανάπτυξη προστατικών κυττάρων, είτε πρόκειται για καλοήθη είτε για κακοήθη. Αν και τα ανδρογόνα έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση στον προστάτη, υπάρχουν κι άλλες ορμόνες που μπορεί να είναι σημαντικές. Μία μελέτη του 2013 αναφέρει ότι άνδρες με αντίσταση στην ινσουλίνη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη, ακόμα και αφού λάβουμε υπόψιν την κοιλιακή παχυσαρκία. Αν επιβεβαιωθεί αυτή η νέα παρατήρηση, οι άνδρες θα ενθαρρυνθούν να βελτιώσουν την ανταπόκριση στην ινσουλίνη με τακτική άσκηση, έλεγχο του βάρους και υγιεινή διατροφή.
Δ. Τρόπος ζωής: Ο καρκίνος του προστάτη μπορεί ακόμα, να είναι και το αποτέλεσμα έκθεσης σε περιβαλλοντικούς παράγοντες και συνήθειες σχετικά με την υγεία, όπως η διατροφή και η άσκηση, παράγοντες που συχνά είναι κοινοί στις οικογένειες. Έτσι, σημαντικός παράγοντας επικινδυνότητας αποτελούν το κρέας, τα κορεσμένα ζωικά λίπη, τα γαλακτοκομικά και η καθιστική ζωή. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος, που οι Αφροαμερικανοί έχουν σημαντικά υψηλότερο επιπολασμό καρκίνου του προστάτη σε σχέση με τους έγχρωμους άνδρες στην Αφρική ή την Ασία. Η διατροφή είναι ο σημαντικότερος παράγοντας επικινδυνότητας που μπορεί να ελεγχθεί. Έτσι, άλλες τροφές όμως φαίνεται, μειώνουν τον κίνδυνο: Οι ντομάτες και άλλα λαχανικά, η σόγια, τα δημητριακά ολικής άλεσης, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι καθώς και τα ψάρια είναι όλα στη λίστα των “καλών τροφών”. Ενώ η τροφή φαίνεται να αποτελεί την καλύτερη πηγή δυνητικά προστατευτικών θρεπτικών συστατικών, συμπληρώματα σεληνίου και πιθανώς λυκοπένης μπορεί, επίσης, να βοηθούν. Αν και υπάρχουν ελπίδες ότι η βελτίωση της διατροφής μειώνει τον κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη δεν υπάρχουν ακόμα διαθέσιμες αποδείξεις. Ωστόσο, μια “προστατευτική για τον προστάτη” διατροφή θα μειώσει τις πιθανότητες και για άλλες νόσους, όπως της καρδιακής νόσου, της υψηλής αρτηριακής πίεσης, του διαβήτη και της παχυσαρκίας”.
– Πώς ανιχνεύεται ο καρκίνος του προστάτη;
“Ο σημαντικότερος παράγοντας της μέγιστης δυνατής πρόληψης, αποτελεί και τον καλύτερο τρόπο ανίχνευσης του καρκίνου του προστάτη. Η ετήσια επίσκεψη σε ουρολόγο μετά την ηλικία των 50 σε άνδρες με ελεύθερο νόσου οικογενειακό ιστορικό και των 40 σε εκείνους που έχουν πρώτου βαθμού συγγενή να πάσχει, προσφέρει έγκαιρη και σωτήρια πρόγνωση. Η κλινική εξέταση του προστάτη, δηλαδή η διορθική δακτυλική εξέταση, η μέτρηση του PSA, το διορθικό υπερηχογράφημα με βιοψίες και πλέον νέες μέθοδοι όπως η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία προστάτη, προσφέρουν γρήγορη και αποτελεσματική διάγνωση και οδηγούν στην άμεση θεραπεία”.
– Πώς αναγνωρίζει κανείς αν ο καρκίνος του προστάτη περιορίζεται στον προστάτη;
“Η τιμή του PSA, η αξονική τομογραφία οπισθοπεριτοναϊκού χώρου και κάτω κοιλίας καθώς και το σπινθηρογράφημα των οστών προσανατολίζουν στην ενδο- ή εξωπροστατική επέκταση της νόσου καθώς και στην ύπαρξη ή όχι μεταστάσεων. Ωστόσο μόνο το αποτέλεσμα της ιστολογικής εξέτασης μετά από τη ριζική προστατεκτομή μας αποκαλύπτει σε ποσοστό 100% την τοπική επέκταση ή όχι της νόσου έξω από τον αδένα, πληροφορίες απολύτως απαραίτητες για το καθορισμό της καλύτερης δυνατής θεραπείας”.
– Πώς και γιατί γίνεται ταξινόμηση του σταδίου καρκίνου του προστάτη;
“Η ταξινόμηση και ο χαρακτηρισμός του σταδίου σε μια κακοήθεια, είναι απολύτως απαραίτητες πληροφορίες, που χρειάζεται ο θεράπων ιατρός, για να καθορίσει το είδος, το συνδυασμό, το περιεχόμενο και τη χρονική διάρκεια του θεραπευτικού πρωτοκόλλου που θα ακολουθήσει για τον ασθενή του. Η ιστολογοπαθολογική εξέταση (βιοψίες) σε συνδυασμό με σύγχρονες απεικονιστικές μεθόδους (όπως η αξονική τομογραφία και το σπινθηρογράφημα), καθορίζουν με ακρίβεια το στάδιο του καρκίνου και αποτελούν όπλα στη φαρέτρα του ιατρού”.
– Τι είναι η εκτομή πυελικού λεμφαδένα και ποιοι είναι οι κίνδυνοι;
“Το λεμφαδενικό σύστημα του ανθρώπου, είναι η κυριότερη οδός διασποράς των καρκινικών κυττάρων από τη πρωτοπαθή εστία έως το σημείο της μετάστασης. Έτσι, για τον καρκίνο του προστάτη, οι πυελικοί λεμφαδένες που αποτελούν τους επιχώριούς του (τους πιο κοντινούς σε αυτόν), είναι επικίνδυνοι για τη διασπορά και μετάσταση του καρκίνου του. Η εκτομή των πυελικών λεμφαδένων γίνεται σε ασθενείς με καρκίνο του προστάτη που παρουσιάζουν υψηλό κίνδυνο για μεταστάσεις και πρέπει να επιλεχθεί η καταλληλότερη θεραπεία. Έτσι, ασθενείς με PSA ίσο με ή μεγαλύτερο από 10 ng/ml, Gleason score ίσο ή μεγαλύτερο από 7, κλινικό στάδιο Τ2b ή μεγαλύτερο ή υποψία παθολογικών λεμφαδένων στην αξονική τομογραφία πρέπει να υποβάλλονται σε πυελικό λεμφαδενικό καθαρισμό.Οι πιο συχνές επιπλοκές είναι ο τραυματισμός του θυροειδούς νεύρου κατά τη διάρκεια της λεμφαδενεκτομής με αποτέλεσμα τη δυσκολία στη βάδιση και η δημιουργία λεμφοκήλης (συλλογή λεμφικού υγρού που δεν μπορεί να απορροφηθεί)”.
– Πώς θα επηρεάσει ο καρκίνος του προστάτη τη σεξουαλικότητα του ζευγαριού;
“Ο προστάτης αδένας, λόγω της θέσης του και του ρόλου του (εμπλουτισμός του σπέρματος), αποτελεί μέρος των σεξουαλικών οργάνων του άνδρα. Άρα, εξ ορισμού η εξαίρεσή του από το σώμα, θα επιφέρει μεταβολές στη σεξουαλικότητα ενός ζευγαριού. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης δίνεται ιδιαίτερη μέριμνα στη διατήρηση των αγγειονευρωδών δεματίων (δηλαδή των νεύρων που παίζουν σημαντικό ρόλο στη στυτική λειτουργία) ωστόσο σε προχωρημένη νόσο ή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για εξωπροστατική επέκταση της νόσου η βαρύτητα δίνεται στο ογκολογικό αποτέλεσμα. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, ο χειρουργός είναι αναγκασμένος, με μόνο γνώμονα την ελαχιστοποίηση της υποτροπής ή της διασποράς της νόσου, να αποκόψει κάθε ιστό που συνδέει το προστάτη με το υπόλοιπο σώμα τοπικά. Αποτέλεσμα αυτού είναι η λύση της νευρικής συνδεσιμότητας που έχει σαν αποτέλεσμα από στυτική δυσλειτουργία έως και πλήρη απουσία της στύσης. Αυτό το συμβάν, αποτελεί και τη σημαντικότερη επιπλοκή μαζί με την ακράτεια ούρων, η οποία μπορεί να συνυπάρξει σε ένα μικρό ποσοστό, στη ριζική προστατεκτομή. Ωστόσο, επικουρικές θεραπείες για τη στυτική δυσλειτουργία και η ψυχολογική υποστήριξη, θα βοηθήσουν τα ζευγάρια να βρουν νέους δρόμους εμπλουτισμού της σεξουαλικότητάς τους, αν και μόνο το γεγονός της σχεδόν πλήρους ίασης ή έστω της σίγουρης επιβίωσης από τη νόσο, δεν τους ικανοποιήσει σε σχέση με τις μεταβολές που έχει υποστεί από την επέμβαση”.